Tá feidhm ag EES maidir leatsa más náisiúnach tríú tír thú atá ag taisteal le haghaidh gearrfhanachta chuig tír Eorpach ina n-úsáidtear EES, agus más fíor ceann díobh seo a leanas:
- tá víosa ghearrfhanachta agat; sin nó
- ní gá víosa a bheith agat chun fanacht go ceann 90 lá ar a mhéad in aon tréimhse 180 lá.
Baileofar sonraí do dhoiciméid taistil agus sonraí pearsanta eile, an dáta dul isteach agus imeachta duit san áireamh, agus déanfar iad a chlárú go leictreonach sa chóras. Éascófar do thrasnú teorann leis an nós imeachta sin.
Má fhanann tú níos faide ná an tréimhse a cheadaítear sna tíortha Eorpacha ina n-úsáidtear EES, sainaithneofar an córas thú agus déanfaidh sé an t-eolas sin a thaifeadadh.
I gcás ina ndiúltaíonn na húdaráis cead isteach a thabhairt duit, déanfaidh an córas an t-eolas sin a thaifeadadh freisin.
Ríomhtar an tréimhse 90 lá laistigh d’aon tréimhse 180 lá mar thréimhse amháin do gach tír Eorpach ina n-úsáidtear EES.
- Nua-aoisiú a dhéanamh ar bhainistiú teorainneacha sna tíortha Eorpacha ina n-úsáidtear an córas; trí dhul isteach agus imeacht, nó ar dhiúltú cead isteach, na náisiúnach tríú tír a chlárú go leictreonach;
- seiceálacha teorann a dhéanamh níos éifeachtúla, rud a chuirfidh feabhas de réir a chéile ar thaithí taistealaithe;
- Calaois chéannachta a chomhrac go héifeachtach trí shonraí bithmhéadracha a bhailiú;
- Feabhas a chur ar an tslándáil laistigh den Aontas Eorpach;
- Cuidíonn sé chun an sceimhlitheoireacht agus an choireacht eagraithe thromchúiseach a chomhrac trí bheith ina uirlis fíoraithe céannachta.
I gcás fhormhór na náisiúnach tríú tír, déanann an EES an méid seo a leanas:
- Eolas beacht a chur ar fáil maidir le fad uasta a dtréimhsí fanachta údaraithe ar chríoch na dtíortha Eorpacha uile ina n-úsáidtear EES;
- Deireadh a chur leis an ngá atá le pasanna a stampáil (ach amháin má bhíonn feidhm ag eisceachtaí);
- Tréimhsí feithimh a laghdú de réir a chéile i scuainí rialaithe pasanna trí rialuithe uathoibrithe teorann a thabhairt isteach (i gcás ina mbeidh siad ar fáil agus faoi mhaoirseacht oifigeach rialaithe pasanna).
Fágann EES freisin go mbíonn sé níos éasca daoine a shainaithint:
- Daoine a d’fhan ní b’fhaide ná mar a ceadaíodh (rófhantóirí);
- Daoine a úsáideann céannachtaí bréige nó pasanna bréige;
- Daoine nach bhfuil sé de cheart acu dul isteach sna tíortha Eorpacha ina n-úsáidtear EES.
Dá thoradh sin, tacaíonn EES le sainaithint sceimhlitheoirí, coirpeach, amhrastach agus íospartach coireanna.
Stórálfar aitheantóirí bithmhéadracha éagsúla in EES ag brath ar cé acu atá nó nach bhfuil víosa ghearrfhanachta de dhíth ort.
- An bhfuil víosa ghearrfhanachta de dhíth ort chun taisteal chuig na tíortha Eorpacha ina n-úsáidtear EES?
Sa chás sin, ní stórálfar sa chóras ach íomhá de d’aghaidh (cláraíodh do mhéarloirg cheana féin nuair a rinne tú iarratas ar víosa).
- Mura bhfuil víosa de dhíth ort:
Sa chás sin, stórálfaidh an córas 4 cinn de do mhéarloirg agus íomhá de d’aghaidh.
Faoi láthair ní dhéantar méarloirg leanaí faoi bhun 12 bhliain d’aois a scanadh, fiú má tá siad faoi réir EES.
Is modh iontaofa é an bhithmhéadracht chun an méid seo a leanas a dhéanamh:
- daoine a shainaithint go beacht – laghdú suntasach a dhéanamh ar chásanna iomraill céannachta, idirdhealaithe nó próifílithe chiníoch.
- taistealaithe gan doiciméid atá ann cheana féin ar chríoch Limistéar Schengen (imircigh neamhrialta) a shainaithint
- sonraí maidir le dul isteach agus imeacht a mheaitseáil le haghaidh taistealaithe ‘bona fide’.
Leis an mbithmhéadracht, féadfar slándáil a mhéadú i dtíortha Eorpacha ina n-úsáidtear EES tríd an méid seo a leanas a dhéanamh:
- stop a chur le leanaí dul ar iarraidh nó a bheith ina n-íospartaigh gháinneála
- laghdú a dhéanamh ar an mbaol go ndéanfaí daoine a ghabháil go héagórach
- cabhrú chun an choireacht thromchúiseach agus an sceimhlitheoireacht a chomhrac.
Cé go bhféadfaí cur isteach ar phríobháideachas na dtaistealaithe trína sonraí bithmhéadracha a bhailiú, cinntítear leis an teicneolaíocht a úsáidtear in EES go gcosnaítear cearta bunúsacha na ndaoine.
Féadfaidh na tíortha Eorpacha ina n-úsáidtear EES cinneadh a dhéanamh a bpróisis a uathoibriú a thuilleadh. Leis an uathoibriú, féadfaidh náisiúnaigh tríú tír leas a bhaint as trealamh tiomnaithe – ‘córas féinfhreastail’. Má tá an córas féinfhreastail ar fáil ag an trasnú teorann, is féidir an méid seo a leanas a dhéanamh leis:
- clárú agus tú ag trasnú na teorann
- seiceáil a dhéanamh an bhfuil do shonraí fós ar taifead in EES agus, mura bhfuil aon sonraí ann,
- iad a uaslódáil sa dóigh gur féidir le hoifigeach rialaithe pasanna iad a fhíorú ina dhiaidh sin.
Tar éis duit an córas féinseirbhíse a úsáid, is féidir leat dul chuig lána rialaithe teorann mar a mbeidh na nithe seo a leanas faighte ag an oifigeach rialaithe pasanna cheana:
- faisnéis ón gcóras féinseirbhíse (seiceálacha i mbunachair sonraí eile san áireamh)
- deimhniú do chéannachta
- an fad ama atá fágtha de do thréimhse fanachta
Is féidir leis an oifigeach rialaithe pasanna ceisteanna breise a chur ansin sula gcinnfidh sé/sí cead isteach a dheonú nó a dhiúltú ar an gcríoch ar leith sin.
Cuideoidh na próisis uathoibrithe teorann, roimh an oifigeach rialaithe pasanna a bhaint amach, le scuainí a laghdú de réir a chéile. Cuirtear an t-uathoibriú in ionad seiceálacha láimhe, a mbíonn go leor ama i gceist leo.
Ní mór pas bithmhéadrach a bheith agat – pas ina bhfuil slis ina bhfuil do chuid eolais bhithmhéadraigh a bailíodh uait nuair a rinne tú iarratas ar an bpas.
Mura bhfuil pas bithmhéadrach agat, ní bheidh tú in ann na córais féinfhreastail a úsáid.
Níl. I bprionsabal, glacfar le pasanna bithmhéadracha agus neamh-bhithmhéadracha araon agus tú ag trasnú na dteorainneacha, más amhlaidh atá siad bailí agus más amhlaidh a chomhlíontar na coinníollacha eile ar fad maidir le dul isteach.
Níl pas bithmhéadrach de dhíth ort ach amháin más mian leat bealaí uathoibrithe a úsáid (na ‘córais féinfhreastail’) chun na teorainneacha a thrasnú, rud atá ar fáil ag pointí áirithe trasnaithe teorann.
Is iondúil go nglacann na tíortha den Aontas Eorpach le formhór na ndoiciméad taistil, pasanna neamh-bhithmhéadracha san áireamh,
Ní dhiúltófar. I bprionsabal, ní dhiúltófar d’iontráil ar an mbonn sin toisc go nglactar le pasanna bithmhéadracha agus neamh-bhithmhéadracha bailí araon chun taisteal sna tíortha Eorpacha ina n-úsáidtear EES.
Glacann na Ballstáit le formhór na ndoiciméad taistil, pasanna neamh-bhithmhéadracha san áireamh.
Áirítear i measc na mball teaghlaigh na daoine seo a leanas:
- céile, ina measc sin céile den ghnéas céanna arna shoiléiriú ag Cúirt Bhreithiúnais an Aontais Eorpaigh (CBAE) ina breithiúnas Coman C-673/16;
- páirtí cláraithe, má mheastar leis an reachtaíocht is infheidhme gurb ionann páirtnéireachtaí cláraithe agus páirtnéireachtaí pósta;
- sliochtaigh dhíreacha atá faoi bhun 21 bhliain d’aois nó atá ina gcleithiúnaithe, agus iad sin de chuid an chéile nó an pháirtí chláraithe;
- na gaolta díreacha cleithiúnacha sa líne shinsearach, chomh maith leo sin de chuid an chéile nó an pháirtí chláraithe.
Ní bheidh feidhm ag rialacha ginearálta EES maidir le coinneáil sonraí (féach an rannán maidir le coinneáil sonraí) ná ag an áireamhán uathoibrithe maidir leatsa más amhlaidh a chomhlíonann tú na coinníollacha seo a leanas:
1. Is ball teaghlaigh le saoránach den Aontas Eorpach thú agus tá feidhm ag Treoir 2004/38/CE maidir leat, sin nó is ball teaghlaigh thú le saoránach den Íoslainn, de Lichtinstéin, den Iorua nó den Eilvéis ag a bhfuil an ceart chun saorghluaiseachta atá comhionann le ceart na saoránach den Aontas Eorpach.
Rud tábhachtach: Ní bhaineann an méid sin ach le baill teaghlaigh na saoránach de na tíortha réamhluaite atá ag taisteal chuig tír nach tír a náisiúntachta í nó atá ina gcónaí i dtír nach tír a náisiúntachta í.
2. Níl cárta cónaithe de bhun Threoir 2004/38/CE nó cead cónaithe de bhun Rialachán (CE) Uimh. 1030/2002 i do sheilbh agat.
Sampla 1
Is saoránach Meiriceánach thú agus cónaí ort i gCathair Nua-Eabhrac. Tá tú 17 mbliana d’aois agus is mac le saoránach Gearmánach thú. Is mian leat cuairt a thabhairt ar d’athair a bhfuil cónaí air sa Spáinn seachas sa Ghearmáin.
Sa chás sin, beidh tú cláraithe in EES mar bhall teaghlaigh. Beidh feidhm ag rialacha laghdaithe coinneála sonraí maidir leatsa, agus ní bheidh feidhm ag an áireamhán uathoibrithe.
Sampla 2
Is saoránach Meiriceánach thú agus cónaí ort i gCathair Nua-Eabhrac. Tá tú pósta ar shaoránach den Fhrainc, agus is mian leat cuairt a thabhairt ar do chéile sa Fhrainc, mar a bhfuil cónaí air/uirthi.
Sa chás sin, beidh tú cláraithe in EES mar thaistealaí rialta seachas mar bhall teaghlaigh. Beidh feidhm ag na rialacha ginearálta maidir le coinneáil sonraí agus ag an áireamhán uathoibrithe maidir leat.
Saoránaigh den Ríocht Aontaithe agus a mbaill teaghlaigh ar tairbhithe den Chomhaontú um Tharraingt Siar iad, ní bheidh siad díolmhaithe ó chlárú in EES ach amháin má tá doiciméad cónaithe sonrach acu:
a) doiciméad cónaithe bailí i ndáil leis an gComhaontú um Tharraingt Siar arna eisiúint ag an mBallstát arb é sin a Stát óstach den Chomhaontú um Tharraingt Siar;
b) doiciméad bailí oibrí trasteorann i ndáil leis an gComhaontú um Tharraingt Siar arna eisiúint ag an mBallstát arb é sin an Stát den Chomhaontú um Tharraingt Siar ina n-oibríonn siad;
c) doiciméad cónaithe bailí speisialta sealadach i ndáil leis an gComhaontú um Tharraingt Siar arna eisiúint ag an mBallstát arb é sin a Stát óstach den Chomhaontú um Tharraingt Siar; sin nó
d) cead cónaithe bailí áirithe.
Tairbhithe den Chomhaontú um Tharraingt Siar nach bhfuil aon cheann de na doiciméid thuas ina seilbh acu, déanfar iad a chlárú in EES. Féadfaidh siad iarraidh a dhéanamh níos déanaí go scriosfaí nó go leasófaí a gcuid sonraí sa chóras má léiríonn siad go bhfuil aon cheann de na doiciméid thuas ina seilbh acu.
Faigh tuilleadh eolais faoin gcaoi a bhfuil feidhm ag EES maidir le Tairbhithe den Chomhaontú um Tharraingt Siar.
Má deonaíodh rochtain duit ar chlár éascaithe náisiúnta, d’fhéadfadh sé nach mbeadh ar na hoifigigh rialaithe pasanna ar an gcríoch lena mbaineann an méid seo a leanas a fhíorú:
- Do phointe imeachta agus do cheann scríbe
- Cuspóir na tréimhse fanachta atá beartaithe agat agus na doiciméid tacaíochta chomhfhreagracha, más gá
- Cé acu atá cóir mhaireachtála leordhóthanach agat do ré agus do chuspóir na tréimhse fanachta atá beartaithe agat, d’fhilleadh chuig an tír thionscnaimh, nó d’idirthuras go tríú tír (nó cé acu atá tú in ann an chóir sin a fháil go dleathach).
Faoin Rialachán Ginearálta maidir le Cosaint Sonraí (RGCS), is ceanglas é ‘teorannú de réir cuspóra’ go mbaileofar sonraí pearsanta chun críoch sonraithe, sainráite agus dlisteanach, agus nach ndéanfaí iad a phróiseáil a thuilleadh ar bhealach atá ar neamhréir leis na críocha sin. Comhlíonann EES an prionsabal sin agus prionsabail eile um chosaint sonraí, amhail ‘cosaint sonraí trí dhearadh agus cosaint sonraí mar réamhshocrú’, agus na ceanglais maidir le riachtanas, comhréireacht agus cáilíocht sonraí.
Tá cosaintí i bhfeidhm chun cearta taistealaithe a chinntiú a mhéid a bhaineann lena saol príobháideach agus a sonraí pearsanta a chosaint. Ní choinneofar a sonraí pearsanta in EES ach amháin a fhad is gá agus chun na críche/na gcríoch dár bailíodh iad.
Tuilleadh eolais faoin mbithmhéadracht agus sonraí atá á gcoinneáil in EES.
Chomh maith le EES, tá trí phríomhchóras faisnéise láraithe ann faoi láthair atá forbartha ag an Aontas maidir lena theorainneacha:
- Córas Faisnéise Schengen (CFS)
- An Córas Faisnéise Víosaí (VIS)
- Bunachar Sonraí Eorpach Tearmainn Dachtalascópachta (EURODAC)
Tá na trí chóras sin comhlántach, agus (cé is moite de CFS) díríonn siad go príomha ar náisiúnaigh tríú tíortha. Cuidíonn siad freisin leis na húdaráis náisiúnta an choireacht agus an sceimhlitheoireacht a chomhrac.
Táthar ag súil go seolfar an ceathrú córas faisnéise láraithe – an Córas Eorpach um Fhaisnéis agus Údarú Taistil (ETIAS) – go luath tar éis EES, agus is le náisiúnaigh tríú tíortha atá díolmhaithe ó cheanglas víosa a bhainfidh sé. Murab ionann agus an Córas Faisnéise Víosaí (ina bhfuil eolas a bhaineann le víosaí Schengen), beidh eolas in ETIAS maidir le húdaruithe taistil do náisiúnaigh tríú tír a thaistealaíonn gan víosa chuig na 30 tír Eorpach ina bhfuil ETIAS á chur i bhfeidhm.
Beidh an Córas Dul Isteach/Imeachta agus na córais thuasluaite ina gcuid den idir-inoibritheacht idir creat córas faisnéise an Aontais Eorpaigh a chuideoidh a thuilleadh chun daoine a bhfuil a gcuid sonraí á stóráil sna córais TF sin a shainaithint i gceart agus cuirfear, dá bhrí sin, le calaois chéannachta a chomhrac.
De réir Airteagal 26 den Choinbhinsiún lena ndéantar Comhaontú Schengen a chur i bhfeidhm agus Airteagal 13.3 de Rialachán (AE) 2017/2226, sula dté iompróirí iompair ar bord tá sé d’oibleagáid orthu an méid seo a leanas a fhíorú:
- víosa ghearrfhanachta a bheith ag náisiúnaigh tríú tír a bhfuil ceann de dhíth orthu
- nach bhfuil líon na mbabhtaí dul isteach a údaraítear leis an víosa ídithe.
Ós rud é nach mbeidh stampáil pasanna ann a thuilleadh nuair a bheidh EES i bhfeidhm, ní mór d’iompróirí comhéadan ar líne a úsáid chun na seiceálacha sin a dhéanamh ina hionad sin.
Chun tuilleadh eolais a fháil, féach na Ceisteanna Coitianta maidir le tacú le hiompróirí.