System wjazdu/wyjazdu (EES) dotyczy obywateli państw trzecich podróżujących w celu pobytu krótkoterminowego do kraju europejskiego korzystającego z EES, którzy:
- posiadają wizę krótkoterminową albo
- nie potrzebują wizy do celów pobytu na maksymalnie 90 dni w każdym okresie 180-dniowym.
W systemie gromadzone i rejestrowane będą dane z dokumentów podróży oraz inne dane osobowe, w tym dane dotyczące daty wjazdu i wyjazdu. Procedura ta ułatwi przekraczanie granic.
W przypadku przekroczenia przez podróżnego okresu dozwolonego pobytu w kraju europejskim korzystającym z EES system zidentyfikuje go jako „osobę przekraczającą okres dozwolonego pobytu” i zarejestruje tę informację.
System zarejestruje również informację o odmowie wjazdu.
90-dniowy pobyt w każdym okresie 180-dniowym jest obliczany jako jeden okres w odniesieniu do wszystkich krajów europejskich korzystających z EES.
- Unowocześnia proces zarządzania granicami w krajach europejskich korzystających z systemu poprzez elektroniczną rejestrację wjazdów i wyjazdów obywateli państw trzecich lub odmów wjazdu.
- Zwiększa skuteczność odpraw granicznych, stopniowo ułatwiając podróżowanie.
- Skutecznie zwalcza oszustwa dotyczące tożsamości poprzez gromadzenie danych biometrycznych.
- Poprawia bezpieczeństwo w UE.
- Ułatwia walkę z terroryzmem i poważną przestępczością zorganizowaną, ponieważ stanowi narzędzie weryfikacji tożsamości.
W przypadku większości obywateli państw trzecich system wjazdu/wyjazdu (EES):
- zapewnia dokładne informacje dotyczące maksymalnego okresu dozwolonego pobytu tych obywateli na terytorium wszystkich krajów europejskich korzystających z EES,
- zastępuje konieczność stemplowania paszportów (chyba że mają zastosowanie wyjątki),
- stopniowo skraca czas oczekiwania w kolejkach do kontroli paszportowej, ponieważ wprowadza zautomatyzowaną kontrolę graniczną (w przypadku gdy taka kontrola jest dostępna i odbywa się pod nadzorem funkcjonariuszy straży granicznej).
EES ułatwia również identyfikację osób:
- które przebywały na terenie kraju dłużej niż jest to dozwolone (osoby przekraczające okres dozwolonego pobytu),
- które posługują się fałszywą tożsamością lub fałszywym paszportem,
- które nie mają prawa wjazdu do krajów europejskich korzystających z EES.
W związku z tym EES ułatwia identyfikację terrorystów, przestępców, podejrzanych i ofiar przestępstw.
W EES przechowywane będą różne identyfikatory biometryczne w zależności od tego, czy dana osoba potrzebuje wizy krótkoterminowej.
- W przypadku osób potrzebujących wizy krótkoterminowej, aby móc podróżować do krajów europejskich korzystających z EES:
system będzie przechowywać wyłącznie wizerunek twarzy (odciski palców zarejestrowano już w momencie ubiegania się o wizę).
- W przypadku osób niepotrzebujących wizy:
system będzie przechowywać cztery odciski palców i wizerunek twarzy.
Obecnie nie pobiera się odcisków palców dzieci poniżej 12. roku życia, nawet jeśli podlegają one EES.
Dane biometryczne stanowią rzetelną metodę:
- dokładnego identyfikowania osób – znacznie ograniczając liczbę przypadków błędnej identyfikacji, dyskryminacji lub profilowania rasowego,
- identyfikacji podróżnych nieposiadających dokumentów, którzy już przebywają na terytorium strefy Schengen (migranci o nieuregulowanym statusie),
- porównania danych dotyczących wjazdu i wyjazdu osób podróżujących w dobrej wierze.
Gromadzenie danych biometrycznych może zwiększyć bezpieczeństwo w krajach europejskich korzystających z EES, ponieważ:
- zapobiega zaginięciom dzieci lub sytuacjom, w których stają się one ofiarami handlu ludźmi,
- zmniejsza ryzyko wystąpienia przypadków bezprawnego zatrzymania i aresztowania osób,
- pomaga w walce z poważną przestępczością i terroryzmem.
Chociaż gromadzenie danych biometrycznych może mieć wpływ na prywatność podróżnych, technologia stosowana w EES zapewnia ochronę praw podstawowych obywateli.
Kraje europejskie korzystające z EES mogą podjąć decyzję o dalszej automatyzacji stosowanych procesów. Automatyzacja oznacza, że obywatele państw trzecich mogą korzystać ze specjalnych urządzeń – „systemu samoobsługi”. W przypadku gdy system samoobsługi jest dostępny na przejściu granicznym, umożliwia on:
- rejestrację przy przekraczaniu granicy,
- sprawdzenie, czy dane nadal są zarejestrowane w EES, a w przypadku stwierdzenia ich braku
- przesłanie danych w celu późniejszej weryfikacji przez funkcjonariusza straży granicznej.
Po skorzystaniu z systemu samoobsługi podróżni mogą udać się do stanowiska kontroli granicznej, gdzie funkcjonariusz straży granicznej do tego czasu otrzyma już:
- informacje z systemu samoobsługi (obejmujące weryfikację danych w innych bazach danych),
- potwierdzenie tożsamości podróżnego,
- informację na temat pozostałego okresu dozwolonego pobytu.
Funkcjonariusz straży granicznej może następnie zadać dodatkowe pytania przed podjęciem decyzji o wydaniu zezwolenia na wjazd do danego państwa lub odmowie wjazdu.
Systemy zautomatyzowanej kontroli granicznej przed dotarciem do funkcjonariusza straży granicznej pomogą stopniowo zmniejszać kolejki. Automatyzacja zastępuje czasochłonne kontrole ręczne.
Należy posiadać paszport biometryczny, czyli paszport zawierający chip z danymi biometrycznymi pobranymi od danej osoby w momencie składania wniosku o wydanie paszportu.
W przypadku braku paszportu biometrycznego nie można korzystać z systemów samoobsługi.
Nie. Zasadniczo zarówno paszporty biometryczne, jak i niebiometryczne będą akceptowane przy przekraczaniu granic, jeżeli są ważne i spełnione zostały wszystkie pozostałe warunki wjazdu.
Paszport biometryczny potrzebny jest tylko wtedy, gdy chce się korzystać ze zautomatyzowanych sposobów przekraczania granic („systemy samoobsługi”), które są dostępne na niektórych przejściach granicznych.
Państwa członkowskie zazwyczaj akceptują większość dokumentów podróży, w tym paszporty niebiometryczne.
Nie. Zasadniczo z tego powodu nie odmawia się wjazdu, ponieważ w przypadku podróży do krajów europejskich korzystających z EES akceptowane są ważne paszporty biometryczne i niebiometryczne.
Państwa członkowskie akceptują większość dokumentów podróży, w tym paszporty niebiometryczne.
Do członków rodziny należą:
- współmałżonek, w tym współmałżonek tej samej płci, jak wyjaśnił Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) w wyroku w sprawie Coman C-673/16,
- zarejestrowany partner, jeżeli obowiązujące ustawodawstwo uznaje równoważność między zarejestrowanym związkiem partnerskim a małżeństwem,
- bezpośredni zstępni, którzy nie ukończyli 21. roku życia lub pozostają na utrzymaniu, oraz bezpośredni zstępni współmałżonka lub zarejestrowanego partnera,
- bezpośredni wstępni pozostający na utrzymaniu, a także wstępni współmałżonka lub zarejestrowanego partnera.
Ogólne zasady zatrzymywania danych w EES (zob. sekcja dotycząca zatrzymywania danych) oraz automatyczny kalkulator nie będą miały zastosowania, jeżeli spełnione zostaną następujące warunki:
1. Dana osoba jest członkiem rodziny obywatela Unii Europejskiej, a dyrektywa 2004/38/WE ma zastosowanie do niej lub członka rodziny obywatela Islandii, Liechtensteinu, Norwegii lub Szwajcarii, którzy korzystają z prawa do swobodnego przemieszczania się równoważnego prawu przysługującemu obywatelom UE.
Uwaga: dotyczy to wyłącznie członków rodzin obywateli wyżej wymienionych państw podróżujących do państwa innego niż państwo, którego są obywatelami, lub zamieszkujących w nim.
2. Podróżny nie posiada karty pobytowej przewidzianej w dyrektywie 2004/38/WE ani dokumentu pobytowego przewidzianego w rozporządzeniu (WE) nr 1030/2002.
Przykład 1
Podróżny jest obywatelem Stanów Zjednoczonych mieszkającym w Nowym Jorku. Ma 17 lat i jest synem obywatela Niemiec. Chce odwiedzić ojca, który nie mieszka w Niemczech, lecz w Hiszpanii.
W takim przypadku podróżny ten zostanie zarejestrowany w EES jako członek rodziny. Będą go obowiązywały ograniczone przepisy dotyczące zatrzymywania danych, a automatyczny kalkulator nie będzie miał zastosowania.
Przykład 2
Podróżny jest obywatelem Stanów Zjednoczonych mieszkającym w Nowym Jorku. Jest on w związku małżeńskim z obywatelem Francji i chce go odwiedzić we Francji – w kraju jego zamieszkania.
W takim przypadku podróżny ten zostanie zarejestrowany w EES jako osoba podróżująca regularnie, a nie jako członek rodziny i będą miały do niego zastosowanie ogólne przepisy dotyczące zatrzymywania danych i automatyczny kalkulator.
Obywatele Wielkiej Brytanii i członkowie ich rodzin, którzy są beneficjentami umowy o wystąpieniu, będą zwolnieni z obowiązku rejestracji w EES tylko wtedy, gdy posiadają jeden z poniższych dokumentów pobytu:
a) ważny dokument pobytu zgodny z umową o wystąpieniu wydany przez państwo członkowskie, które jest państwem przyjmującym, o którym mowa w umowie o wystąpieniu,
b) ważny dokument pracownika przygranicznego zgodny z umową o wystąpieniu wydany przez państwo członkowskie, które jest państwem miejsca pracy, o którym mowa w umowie o wystąpieniu,
c) ważny specjalny tymczasowy dokument pobytu zgodny z umową o wystąpieniu wydany przez państwo członkowskie, które jest państwem przyjmującym, o którym mowa w umowie o wystąpieniu, lub
d) konkretny, ważny dokument pobytowy.
Beneficjenci umowy o wystąpieniu, którzy nie posiadają żadnego z powyższych dokumentów, zostaną zarejestrowani w EES. Mogą później zwrócić się o usunięcie lub zmianę swoich danych w systemie, jeżeli wykażą, że posiadają którykolwiek z powyższych dokumentów.
Szczegółowe informacje na temat tego, w jaki sposób EES ma zastosowanie do beneficjentów umowy o wystąpieniu.
Jeżeli podróżny uzyska dostęp do krajowego programu ułatwień, funkcjonariusze straży granicznej na danym terytorium mogą odstąpić od weryfikacji:
- miejsca wyjazdu i miejsca docelowego podróży,
- celu planowanego pobytu oraz – w stosownych przypadkach – odpowiednich dokumentów uzupełniających,
- posiadania wystarczających środków utrzymania na czas i cel planowanego pobytu, powrót do państwa pochodzenia lub tranzyt do państwa trzeciego (lub możliwości uzyskania tych środków w sposób legalny).
Na podstawie ogólnego rozporządzenia o ochronie danych (RODO) „zasada ograniczenia celu” oznacza, że dane osobowe muszą być zbierane w konkretnym, wyraźnym i prawnie uzasadnionym celu i nie mogą być dalej przetwarzane w sposób niezgodny z tymi celami. EES zapewnia przestrzeganie tej zasady oraz innych zasad ochrony danych, takich jak „uwzględnienie ochrony danych już w fazie projektowania” i „domyślna ochrona danych”, a także wymogów konieczności, proporcjonalności i jakości danych.
System posiada zabezpieczenia mające na celu zapewnienie przestrzegania praw podróżnych w zakresie ochrony ich życia prywatnego i danych osobowych. Ich dane osobowe będą przechowywane w EES tylko tak długo, jak będzie to konieczne, oraz do celów, do których zostały zebrane.
Więcej informacji na temat danych biometrycznych i danych przechowywanych w EES.
Oprócz EES istnieją obecnie trzy główne scentralizowane systemy informacyjne, które UE opracowała w odniesieniu do swoich granic:
- System Informacyjny Schengen (SIS),
- wizowy system informacyjny (VIS),
- europejski zautomatyzowany system identyfikacji odcisków palców (Eurodac).
Te trzy systemy wzajemnie się uzupełniają i – z wyjątkiem SIS – dotyczą przede wszystkim obywateli państw trzecich. Systemy te wspierają ponadto organy krajowe w walce z przestępczością i terroryzmem.
Oczekuje się, że czwarty scentralizowany system informacyjny – europejski system informacji o podróży oraz zezwoleń na podróż (ETIAS) – zostanie uruchomiony wkrótce po EES i będzie dotyczył obywateli państw trzecich zwolnionych z obowiązku wizowego. W przeciwieństwie do wizowego systemu informacyjnego (który zawiera informacje dotyczące wiz Schengen) ETIAS będzie zawierał informacje dotyczące zezwoleń na podróż obywateli państw trzecich podróżujących bez wiz do 30 krajów europejskich wdrażających ETIAS.
System wjazdu/wyjazdu i wyżej wymienione systemy przyczynią się do zapewnienia interoperacyjności między ramami unijnych systemów informacyjnych, co jeszcze bardziej ułatwi prawidłową identyfikację osób, których dane są przechowywane w tych systemach informatycznych, i tym samym zwalczanie oszustw dotyczących tożsamości.
Zgodnie z art. 26 konwencji z Schengen i art. 13 ust. 3 rozporządzenia (UE) 2017/2226 przed wejściem na pokład przewoźnicy są zobowiązani do zweryfikowania, czy:
- obywatele państw trzecich, którzy muszą posiadać wizę krótkoterminową, posiadają taką wizę,
- nie wyczerpano liczby wjazdów dozwolonych w ramach posiadanej wizy.
Z uwagi na fakt, że po uruchomieniu EES nie będzie już obowiązywać stemplowanie paszportów, do przeprowadzania tych weryfikacji przewoźnicy będą musieli zamiast tego korzystać z interfejsu internetowego.
Więcej informacji można znaleźć w sekcji „Często zadawane pytania – wsparcie dla przewoźników”.